افزودن به علاقه‌مندی
مصالح ساختمانی
مصالح ساختمانی درحقیقت ابزار دست مهندسین و معماران می باشد. در نقشه های ساختمانی هر خطی علاوه بر نمایش حد و حدود بنا بیانگر مصالح مشخص و از پیش تعیین شده است و مجموعه خطوطی که عناصر ساختمانی را تشکیل می دهند همنشینی گروهی از مصالح ساختمانی در کنار یکدیگر را نشان می‌دهند. برای مهندس معمار همانگونه که انتخاب مصالح مناسب برای تولد و جلوه های ظاهری ساختمان از اهمیت خاصی برخوردار است مناسبت آنها با کاربری ساختمان، شرایط برپایی،دوام در برابر شرایط اقلیمی و محیطی،توان و تخصص و البته مسائل اقتصادی نیز حائز توجه می باشد.
شناخت مصالح ساختمانی تنها به نحوه تولید و خصوصیات فنی و فیزیکی آنها خلاصه نمی‌شود. برای انتخاب صحیح مصالح نیاز به در نظر داشتن نکات ظریف دیگری نیز هست. مطابقت مصالح با محدودیت های اجرایی، همنشینی با سایر مصالح، نحوه نگهداری و انبار کردن در کارگاه ، نحوه صحیح تهیه انواع مصالحی که در کارگاه تولید می‌شوند، از جمله نکاتی هستند که تاثیر بسزایی در طراحی و اجرای ساختمان دارند. امروز در جهانِ پیشرفته غرب در تخصص های جدیدی برای مهندسان ساختمان و معمار وجود دارد و آن تأثیر مصالح در دستیابی به توسعه پایدار است. تولید مصالح سبز بخش جدیدی از مباحث مهندسی ساختمان می باشد که در آن استفاده از مصالح قابل بازیافت و بازیابی شده و همچنین تولید مصالح ای که در روند تولید و بهره گیری از آنها به محیط زیست صدمه اندک و لااقل قابل جبرانی وارد آید؛ مورد توجه است. لذا امید است این حساسیت در زندگی حرفه ای مهندسان کشور ایران نیز فراگیر گردد و انتخاب مصالح ساختمانی با بینشی آینده نگر برای حفظ حقوق طبیعی مردم و نسل های آینده صورت پذیرد.
اگر دوست دارید مطالب مختصری در مورد مصالح ساختمانی بدانید با خانه معمار همراه باشید.
خاک و انواع آن در مصالح ساختمانی
در ساختمان سازی خاک از یک طرف به عنوان مصالح مورد توجه مهندسین و طراحان قرار می‌گیرد و از سوی دیگر به عنوان یک محیط طبیعی و بستر در اختیار است.دارای انواع مختلفی است مثل خاک رس ، ماسه، شن و قلوه است.خاک رس
خاک رس مهمترین خاک مورد استفاده در در صنعت ساختمان است.هر چقدر دانه های خاک رس ریزتر باشد آن خاک با کیفیت تر است. خاک رس خالص سفید است ولی با ناخالصی ها که ترکیب می شود رنگش تغییر می کند. مثلاً سیاه،خاکستری، سرخ یا زرد می شود. خاک رس پس از اشباع شدن تا هشت برابر حجم خود آب جذب می کند و تا زمانی که خیس است آب در آن نفوذ نمی کند بنابراین نقش آب بندی را ایفا می کند.ماسه
ماسه ها از تجزیه کانی ها به وجود می آید برای انواع بتن ملات و موارد این چنینی استفاده می شود. چند نمونه ماسه وجود دارد- ماسه رودخانه ای که صیقلی می باشد.
- ماسه کوهستانی که دارای ناهمواری درسطح می باشد و در ساخت و ساز بهتر است.
- ماسه بادی که در مناطق کویری یا کنار دریا وجود دارد.
- ماسه شکسته که این نوع ماسه به صورت مصنوعی ساخته می شود. یعنی سنگ ها به صورت مصنوعی خورد می شوند.
- شن وقلوه
- ابعاد و دانه های شن از خاک رس و ماسه بزرگتر است و ابعاد قلوه از همه اینها بزرگتر می باشد.
سنگ
سنگ یکی از قدیمی ترین مصالحی است که بشر از بدو زندگی بر روی زمین شناخته است و از آن برای تهیه وسایل مختلف زندگی و همینطور بنای آثار خود استفاده کرده است. منشا شکل گیری سنگها و خرده سنگها دو فرایند کوه زایی و کوه سایی در زمین می باشد. سنگ ها از تجمع کانی ها حاصل می شود .بعضی از سنگ ها از یک نوع و بعضی از چند نوع کانی تشکیل شده است. کانی ها مواد جامد، طبیعی، معمولاً متبلور، غیر آلی و همگن هستند که ترکیب شیمیایی نسبتاً ثابتی دارند.انواع سنگ ها
سنگ های آذرین
سنگ های آذرین از انجماد مواد مذاب درونی زمین به وجود می‌آیند. مواد مذاب که خود از ذوب سنگ های پوسته یا گوشته زمین به وجود می آیند ترکیب سیلیکاتی دارند و ماگما نامیده می شوند. ماگمایی که به سطح زمین رسیده باشد بیشتر گازهای خود را از دست میدهد در این حال به آن گدازه می‌گویند از انجماد گدازه در سطح زمین سنگ های آتشفشانی به وجود می آید ماگما ممکن است در اعماق زمین تدریجاً منجمد شود. در این حال به سطح زمین نمی رسد و سنگ آذرین درونی به وجود می آید.سنگ های رسوبی
سنگ های آذرین بر اثر عوامل جوی می غلتند و به داخل رودها و دریاچه ها و اقیانوس ها می روند. به علت سنگینی به ته آب فرو رفته و بعد از سفت شدن سنگ های رسوبی را به وجود می آورند. این سنگ ها لایه لایه هستند و ممکن است هر لایه ای با لایه دیگر متفاوت باشد و یا بقایای موجودات دریایی لابلای آنها یافت شود حدود ۷۰ درصد سنگهای زمین رسوبی هستند. این سنگ ها منبع مهم نفت، گاز و زغال سنگ می باشند.سنگ های دگرگون شده
برخی از انواع سنگهای آذرین یا رسوبی تحت تاثیر فشار،حرارت و عوامل جوی دچار تغییر و دگرگونی می شوند و اصطلاحاً سنگ های دگرگون شده را به وجود می‌آورند. معمولاً مقاومت سنگ های دگرگون شده بسیار زیاد است. مانند سنگ مرمرانواع سنگها در مصالح ساختمانی
سنگ ها در دسته های گوناگون نامگذاری می‌شوند. گاهی نام معدن سنگ اسم خود سنگ می شود. رایج ترین سنگ های ساختمانی عبارتند از:گرانیت
بیشتر گرانیت ها سخت و چگال هستند و به این ترتیب جز مصالح ساختمانی بادوام قرار می گیرند. در برابر نفوذ آب و اثر ضربه مقاومند و محیط های صنعتی را به خوبی تحمل می کنند. ظاهر گرانیت متاثر از کار انجام شده بر روی سطح نهایی آن است. ممکن است چکشی، کلنگی، تیشه ای یا صیقلی باشد. سنگ گرانیت به علت هزینه سنگین استخراج برش و صیقل نسبتاً گران است . به همین دلیل بیشتر در نمای ساختمان های مهم استفاده می شود. از این سنگ برای کف سازی پیاده رو سازی و راه سازی نیز استفاده می شود.سنگ مرمر در مصالح ساختمانی
مرمر سنگ آهک دگرگون شده است. سنگ مرمر خالص سفید و شفاف است، زیرا کلیست خالص آن سفید است. رنگ ها و رگه های همراه با مرمر نشان از ناخالصی های همراه سنگ آهک اولیه دار.د سنگ مرمر به کار رفته در مصالح ساختمانی به رنگهای قرمز، صورتی، قهوه ای، سبز، نخودی، کرم، سفید، خاکستری و سیاه یافت می شود. عموم سنگ های مرمر چگال و سخت هستند؛ گرچه برای استحکام رگه ها گاهی از رزین اپوکسی استفاده می گردد. برای استفاده در نما سازی سنگ مرمر با ضخامت ۴۰ میلیمتر و استفاده از گیره های فولاد زنگ نزن توصیه می شود. در معماری داخل و کف حمام پلاک ۱۰ تا ۷ میلیمتری می توان استفاده کرد. برای کف سازی ضخامت ۳۰ میلی متر مناسب است.کوارتزیت
کوارتزیت ماسه سنگ دگرگون شده است. این سنگ بسیار بادوام و دارای سطحی سخت است و اکثراً از آن برای کف سازی استفاده می شو.د این سنگ به رنگهای سفید، خاکستری، خاکستری سبز، آبی خاکستری، اخرایی یافت می شود. وجود میکا سبب لایه لایه شدن این نوع سنگ می گردد.سنگ رسی
این سنگ از دگرگونی شدن خاک رس در طول زمان به دست می آید؛ که لایه لایه بوده و به طور نامنظم در نماسازی و پوشش سقف به جای سفال زیبای خاصی به دیوار نمای ساختمان می دهد. رنگ آن سیاه تیره بنام شیست است. (معدن آن در میگون است.نکاتی مهم هنگام خرید سنگ
سنگ باید بافت سالمی داشته باشد شیار و رگه های سست نداشته باشد، بدون هرگونه خلل و فرج باشد، پوسیدگی نداشته باشد، یکدست و یکنواخت باشد. در مورد جذب آب؛ سنگ ساختمانی نباید آب زیاد جذب کند بنابراین نباید در آب متلاشی و حل شود تمام یا قسمتی از آن بیش از ۸ درصد وزن خود آب جذب کند. به پاکیزگی سنگ نیز توجه کنید سنگ ساختمانی نباید آلوده به مواد طبیعی و مصنوعی باشد. پایداری در برابر عوامل محیطی بسیار مهم است سنگ طبیعی باید شرایط فیزیکی و شیمیایی محیط را تحمل نماید ؛ در برابر باد یخبندان تغییرات دما ، فرسایش ، محیط های شیمیایی اسیدی و قلیایی مقاومت کند؛ پایداری مکانیکی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است تاب فشاری برای قطعات باربر نباید کمتر از ۱۵۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد.آجر
یکی از قدیمی ترین مصالح ساختمانی دست ساز بشر آجر است. فن استفاده از آجر از آسیای غربی به مصر و هندوستان و دیگر نقاط جهان منتقل شده است که به ۶۰۰۰ سال پیش برمی گردد. در تپه سیلک کاشان و معبد چغازنبیل شوش می‌توانیم استفاده از آجر را مشاهده کنیم. آجر از جمله مصالحی است که با وجود گذشت چندین قرن از پیدایش آن هنوز کهنه نشده و همراه با زمانه پیش می رود. از آجر در چه مواردی استفاده می شود؟- استفاده از آجر در پی سازی و دیوار باربر به علت مقاومت فشاری مناسب
- استفاده در تیغه چینی و نماسازی به علت مقاومت در برابر دما و رطوبت
- استفاده در کف سازی به علت مقاومت سایشی مناسب
- کوچک بودن ابعاد، حمل آسان و سهولت کاربرد آجر امکان اجرای دهانه های وسیع به صورت قوس، طاق و گنبد را فراهم می سازد.
- ساخت پله والمانهای تزیینی
مراحل تولید آجر
- استخراج مواد خام
- آماده سازی مواد خام
- ساختن گل
- قالب گیری یا خشت زنی
- خشک کردن خشت
- پختن خشت در حرارت ۹۰۰ درجه سانتیگراد
خواص آجر
آجر دادای خواص فیزیکی و شیمیایی ست . خواص فیزیکی آجر شامل وزن مخصوص ، خاصیت جذب آن ، مقاومت در برابر صوت و مقاومت در برابر آتش است. اما در مورد خواص شیمیایی ، محیط های شیمیایی پیش از آنکه بر روی آجر تاثیر بگذارند ملات آن را تخریب می نمایند. بنابراین استفاده از ملات مناسب در فضاهایی که به نحوی مواد شیمیایی در آنها جاری است از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از از آجرهای لعابدار نیز مانع از جذب مواد در خلل و فرج آجر می شود. نمکهای محلول یا در خاک رس اولیه وجود دارند یا در حرارت کوره تولید می شوند . نمکهای محلول می‌توانند موجب بروز شوره شوند بنابراین در صورت استفاده از آنها در خارج از ساختمان ، باید ملات سیمان ضد سولفات مصرف شود.انواع آجر موجود در بازار
آجر رسی: آجر رسی از خاک رس درست تهیه شده و در اشکال گوناگون ساخته و به بازار عرضه می شود. آجر فشاری: این نوع آجر که معمولاً در سفت کاری وزیر کاری ساختمان به کار می رود به روش دستی تهیه می شود. هنگام تولید این آجر کارگران با فشار انگشتان خود گوشه های قالب را از گل پر می کنند. از این رو به آن آجر فشاری می گویند. ابعاد این آجر 20 ×10×5 است. آجر قزاقی: این آجر دست ساز را اولین بار روسها در سال ۱۳۰۰ میلادی تولید کردند و در ساخت قزاق خانه ها(پادگان نظامی) به کار بردند. به همین خاطر به آنها آجر قزاقی می گویند. این آجرها سفید رنگ بوده و ابعاد آن 20×10×5 می باشد. به علت کیفیت مطلوب در ایران گسترش یافته است. آجر لعابدار: لعاب کاری آجر علاوه بر اینکه به سطح آجر زیبایی و جلا می بخشد؛ عمر آن را نیز افزایش می دهد و در مقابل فرسایش و نفوذ آب آن را مقاوم می کند. زمان لعاب کاری آجرها معمولاً در انتهای مرحله خشک کردن است. انتخاب مواد اولیه در تولید آجر لعابدار از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در صورت عدم انتخاب مناسب لعاب، چنانچه ضریب انبساط و انقباض آن با آجر متفاوت باشد سطح لعاب به سرعت ترک برمی دارد و ظاهر زشتی پیدا می‌کند. آجر صنعتی : تمام مراحل تولید آجر با ماشین انجام می شود. تفاوت آن با دیگر آجرها از نظر ظاهری سوراخ بودن آجر است. بلوک های سفالی : بلوک های سفالی از جدیدترین نوع آجر هستند که در اندازه ابعاد و رنگ های مختلف تلف و متنوع تولید می شود. آجرهای قدیمی : این نوع آجر ها در قطعات بزرگتر از استاندارد امروز ساخته می‌شدند و با وجود اینکه به روش دستی تهیه می شدند؛ دارای مشخصات عمومی بهتری نسبت به تولیدات امروزی بودند. آجر نظامی به ابعاد50×50×5 و آجر ختایی به ابعاد 25×25×5 سانتی متر مربع از این گروهند که با توجه به قطور بودن دیوار، سرعت کار را بهبود می بخشند..تقسیمات آجر
نیمه : آجر های امروزی از نظر ابعاد حدودا نصف آجر های خطایی که در اوایل قرن به ابعاد حدودی25×25×5 سانتی متر در سرتاسر ایران تولید می شد، است بنابراین به آجرهای امروزی نیمه می گویند. چارک : اگر آجر را از طول به دو نیمه مساوی تقسیم کن کنیم به هر قسمت یک چارک می گویند. کلوک : اگر آجر را از طول به چهار قسمت مساوی تقسیم کنیم به هر قسمت یک کلوک می گویند. سه قدی : سه چهارم طول آجر را یک سه قدی می خوانند قلمدانی : اگر آجر را از عرض در جهت طول به دو نیمه مساوی قسمت کنیم به هر نیمه یک قلمدانی یا گلدانی می گویند.راهنمای شناسایی آجر مرغوب
- آجر مرغوب آجری است که دارای شکل هندسی منظم و کامل باشد.
- رنگ آجر باید یکنواخت باشد.
- بافت آجر باید همگن باشد.
- سختی آجر باید به اندازه ای باشد که با ناخن خط نیفتد.
- آجر مرغوب در برخورد با آجر دیگر باید صدای زنگ بدهد.