استفاده از عایق در صنعت ساختمان‌سازی به‌طور گسترده‌ای رواج یافته‌است. عایق‌ها مانع از انتقال انرژی از بخشی به بخش دیگر می‌شوند. عملیات عایق‌بندی و عایق‌کاری ساختمان پس از تصویب مقررات ملی ساختمان توسط وزارت نیرو و وزارت مسکن و شهرسازی در سال 1381 در لیست اقدامات الزامی ساختمان‌سازی قرار گرفته‌است.
عایق‌کاری ساختمان مانع از فرسایش نما و سایر بخش‌های ساختمان می‌شود، اما این تنها کاربرد و مزیت عایق ساختمانی نیست. هدف اصلی از عایق‌کاری ساختمان، جلوگیری از اتلاف انرژی و ایجاد آرامش بیشتر برای ساکنین ساختمان است. در ادامه به اهمیت عایق‌کاری در صنعت ساختمان و مزایای آن از قبیل جلوگیری از فرسایش، عدم وابستگی به گرما و سرمای مصنوعی، صرفه‌جویی در انرژی و … پرداخته‌ایم.
انواع عایق‌های ساختمانی
عایق ساختمانی یا به‌عبارتی دیگر انواع عایق‌های مورد استفاده در صنعت ساختمان را میتوان در سهٔ دسته اصلی عایق حرارتی، عایق صوتی و عایق رطوبتی قرار داد.
عایق‌کاری حرارتی ساختمان
عایق‌کاری حرارتی و عایق حرارتی، نوعی عایق ساختمانی است که مانع از حرکت گرما از محیط داخلی به بیرون و حرکت سرما از محیط بیرون به فضای داخلی ساختمان می‌شود. به بیان دیگر، این عایق‌ها مانع از جابه‌جایی حرارت و گرما بین دو محیط و در نتیجه اتلاف حرارت و انرژی گرمایی می‌شوند. امروزه به دلیل افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی و نیاز به تعدیل مصرف آن، عایق‌کاری حرارتی می‌تواند مثمر ثمر واقع شود.
این عایق‌ها در فصل زمستان از ورود هوای سرد به داخل ساختمان جلوگیری می‌کنند و در فصل تابستان نیز مانع از ورود هوای گرم به داخل ساختمان می‌شوند. ضمن این‌که عایق‌ها باید از خروج هوای گرم‌شده و خنک‌شده به بیرون از ساختمان در فصول زمستان و تابستان جلوگیری کنند.
انواع عایق حرارتی
عایق حرارتی ساختمانی با استفاده از متریال مختلفی تولید می‌شود. هرکدام از انواع عایق حرارتی در بخش خاصی از ساختمان از قبیل سقف، دیواره‌ها و کف ساختمان به‌کار برده می‌شوند. در ادامه انواع عایق حرارتی رایج را نام برده‌ایم:
- عایق پشم سنگ؛
- عایق پشم شیشه؛
- عایق الاستومری؛
- عایق ایزوهم؛
- عایق پلی‌استایرن (یونولیت)؛
- عایق پرلیت؛
- عایق فوم پلی‌اورتان؛
- کانال های صوتی ارتجاعی؛
- عایق صوتی دیوار خشک.
هزینهٔ عایق حرارتی
توجه داشته باشید که تنظیم درجه حرارت فضاهای درونی ساختمان در صرفه‌جویی و جلوگیری از اتلاف انرژی نقش مؤثری دارند. بر همین اساس هزینهٔ عایق حرارتی در آینده و بر اثر کاهش هزینه‌های انرژی و کاهش مبلغ قبض‌های پرداختی جبران می‌شود. نکتهٔ مهم دیگر در خصوص عایق حرارتی، مقاومت آن‌ها در برابر آتش است. به این صورت که این عایق‌ها از موادی مقاوم به آتش و به اصطلاح کُندسوز تهیه می‌شوند.
پشم شیشه پُرکاربردترین عایق حرارتی در گذشته بوده است، اما امروزه بر اثر پیشرفت تکنولوژی، متریال‌هایی با کیفیت بهتر و کارایی بیشتر مانند عایق های الاستومری مورد استفاده قرار می‌گیرد. عایق‌های حرارتی جدید نقش مؤثری در کاهش مصرف انرژی دارند.
عایق‌کاری صوتی ساختمان
افزایش جمعیت و افزایش آلودگی‌های صوتی منجر به استفاده گسترده از عایق‌کاری صوتی در ساختمان‌ها شده‌است. عایق صوتی ساختمانی و به عبارتی عایق‌کاری صوتی با آلودگی صوتی مقابله می‌کند و منجر به کاهش صداهای مزاحم می‌شود، بنابراین میتوان گفت به عایق‌‌هایی که انرژی صوتی را کاهش می‌دهند، عایق صوتی گفته می‌شود. این عایق از انتقال صوت به داخل فضای داخلی ساختمان یا خروج صدا از داخل به بیرون از ساختمان جلوگیری می‌کند.
تأثیر عایق صوتی در کاهش صداهای آزاردهنده و تأمین آرامش ساکنین یک ساختمان به اندازه‌ای است که در کشورهای توسعه‌یافته، به‌عنوان ملاک ارزش‌گذاری ساختمان در نظر گرفته می‌شود.
انواع عایق صوتی
انواع گوناگونی از عایق‌های صوتی تولید و به صنعت ساختمان‌سازی عرضه می‌شود. هرکدام از عایق‌های صوتی کاربرد مختص به خود را دارند و در سازه‌های خانگی، اداری و صنعتی متناسب با نوع و شرایط سازه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
عایق صوتی با استفاده از متریال خاصی که قابلیت حذف یا جذب صوت را داشته باشد، تولید می‌شود. در ادامه متریال و مواد رایج مورد استفاده در ساخت عایق‌های صوتی را بیان کرده‌ایم:
- عایق صوتی آکوستیک؛
- عایق صوتی پشم سنگ؛
- عایق صوتی فایبرگلاس.
عایق‌های حرارتی در تأمین آرامش ساکنین ساختمان نقش به‌سزایی دارند، اما برای دریافت بهترین نتیجه، می‌بایست بهترین مواد برای عایق صوتی استفاده شود. ضمن این‌که برای هر بخش از ساختمان، عایق مخصوصی وجود دارد، بنابراین پیمانکاران و مهندسان باید عایق متناسب با مکان را به‌کار ببرند.
جالب است بدانید که برخی از عایق‌های حرارتی، نقش عایق صوتی را نیز ایفا می‌کنند، اما عایق‌های صوتی به‌طور اختصاصی برای جلوگیری از انتقال صدا و مقابله با آلودگی‌های صوتی ساخته می‌شوند. از مشهورترین عایق های مورد استفاده میتوان به عایق شانه تخم مرغی اشاره کرد.
عایق کاری رطوبتی ساختمان
سومین نوع عایق ساختمانی، عایق‌های رطوبتی نام دارند که با کمک ترکیبات خاص از نفوذ نم و رطوبت به بخش‌های مختلف ساختمان‌ها جلوگیری می‌کند. این عایق‌ها مهم‌ترین عایق مصرفی در ساختمان سازی محسوب می‌شوند. رطوبت یکی از عوامل مخرب ساختمان است و نفوذ آن به دیوارها، سقف و بخش‌های مختلف یک ساختمان به مرور منجر به فرسودگی و درنتیجه تخریب بنا می‌شود.
بر همین اساس عایق‌کاری رطوبتی یا به عبارتی آب‌بندی ساختمان در بخش‌هایی که احتمال نفوذ نم و رطوبت وجود دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
عایق‌کاری رطوبتی در کدام بخش ساختمان الزامی است؟
اگرچه میتوان از تعبیهٔ دو نوع عایق حرارتی و صوتی در ساختمان صرف‌نظر کرد، اما به‌هیچ‌وجه نباید از به‌کارگیری عایق رطوبتی در ساختمان چشم‌پوشی نمود، بنابراین در بخش‌هایی از ساختمان که در معرض نفوذ آب، نم و رطوبت هستند، باید عایق‌کاری رطوبتی صورت گیرد. قسمت‌های پشت بام، سرویس بهداشتی، حمام، استخر، کف آشپزخانه و … به عایق‌کاری رطوبتی نیاز دارند.
عوارض بی‌توجهی به عایق‌کاری رطوبتی
در صورت عدم انجام عایق‌کاری رطوبتی یا انجام آن به‌صورت غیراستاندارد و اشتباه، مشکلات عدیده‌ای در بخش‌های مختلف ساختمان ایجاد می‌شود. ازجمله میتوان به زنگ زدن فلزات، یخ‌زدگی سازه‌ها، کپک زدن و تشکیل قارچ بر روی سطوح و … اشاره کرد.
مزایای عایق‌کاری رطوبتی
در صورت اجرای صحیح و استاندارد عایق ساختمانی نوع رطوبتی، عمر مفید سازه افزایش می‌یابد. این افزایش عمر به دلیل جلوگیری از به‌وجود آمدن مشکلاتی همچون عوارض نشت و ترکیدگی لوله، تخریب بخش‌های مختلف ساختمان به دلیل نم‌زدگی و … ایجاد می‌شود. عایق‌کاری رطوبتی در گذشته نیز انجام می‌شده‌است، اما روش‌های نوین امروزی این امر را آسان‌‌تر و نتیجه‌بخش‌تر کرده‌است.
انواع عایق‌های رطوبتی
انتخاب عایق رطوبتی مناسب و متناسب با نیاز محیط مستلزم شناخت انواع عایق‌های رطوبتی است. این عایق‌ها بر حسب شیوهٔ اجرا و مواد تشکیل‌دهنده، در دسته‌بندی‌های زیر قرار می‌گیرند:
- انواع عایق رطوبتی برحسب روش اجرا: عایق‌های رطوبتی گرم اجرا مانند ایزوگام، قیرگونی و… و عایق‌های رطوبتی سرد اجرا مانند MCI، RCI و…؛
- انواع عایق رطوبتی برحسب متریال مورد استفاده در ساخت، به عایق‌های رطوبتی برپایهٔ قیر (قیرگونی و ایزوگام)، عایق‌های رطوبتی سیمانی (زیرشخانه عایق رطوبتی پلیمری) و عایق‌های رطوبتی نانو تقسیم می‌شوند.
سخن پایانی
در این مطلب با معرفی انواع عایق ساختمانی از قبیل عایق‌های حرارتی، صوتی، رطوبتی و همچنین اهمیت آن‌ها در صنعت ساختمان‌سازی صحبت کردیم. با این‌که استفاده از عایق‌های حرارتی و صوتی به‌تازگی رواج یافته‌است، اما کاربرد عایق‌های رطوبتی سابقه‌ای دیرینه دارد. با این حال روش‌های نوین و پیشرفت تکنولوژی در اجرای استاندارد و بهینه‌تر هر سه نوع عایق، نقش به‌سزایی داشته است.
