افراد زیادی باید با هم همکاری کنند تا یک پروژه معماری کلید بخورد. مهندسان، کارشناسان ساخت و ساز و ناظران در طول پروژه به صورت نزدیک با هم در تعامل هستند؛ اما در طول مراحل خاصی از فرآیند طرح، کارفرما و صاحبان پروژه نقشی اساسی ایفا می کنند. یکی از این مراحل مرحله طراحی پلان شماتیک است. در این مقاله به توضیح این مسئله می پردازیم که پلان شماتیک معماری چیست و چه نقشی در روند کار دارد. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع پلان و دیدن نمونه های متنوع آن به سایت خانه معمار مراجعه کنید.
پلان شماتیک معماری چیست و مرحله چندم از فرآیند طراحی است؟
فرآیند طراحی معماری عموما شش مرحله دارد:
- پیش طراحی
- طراحی شماتیک
- توسعه طراحی
- اسناد ساختمانی
- مناقصه
- مدیریت ساخت و ساز
مرحله طراحی شماتیک بعد از مرحله پیش طراحی صورت می گیرد و از مراحل اولیه روند به حساب می آید. به همین دلیل از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
در مرحله قبل از طراحی شماتیک، یعنی مرحله پیش طراحی، معمار مثل یک کاشف عمل می کند. او موظف است در این مرحله قصد و هدف اصلی کارفرما را از ساخت پروژه درک کند و با توجه به آن به امکان سنجی پروژه بپردازد. امکان سنجی شامل بررسی امکان ایجاد پروژه از نظر مسائلی مثل کارایی سایت، الزامات توسعه زمین، منطقه بندی و تاسیسات ساختمان می شود.
بعد از انجام این کار، معمار می تواند برنامه اولیه ساخت را طراحی کند. این برنامه در واقع مجموعه ای است از نقشه ها و پلان های اولیه و همچنین برآورد هزینه ساخت بر اساس محاسبات مرسوم.
قبل از این که طرح وارد مرحله شماتیک شود، کارفرما باید با برنامه اولیه موافقت کند یا در صورت وجود مغایرت با نظر او، توافقی بین معمار و کارفرما ایجاد شود.
وقتی عوامل پروژه به طور کامل توافق کردند، نوبت به مرحله طراحی شماتیک می رسد. در این مرحله معمار باید اهداف پروژه و ضرورت های فضایی را با هم درآمیزد و با توجه با محدودیت هایی که در زمان توافق با کارفرما برای طرح تنظیم شده است، آن چه را در برنامه اولیه طراحی کرده بود، بار دیگر و در مقیاسی جدید وارد کند.
مدیریت فاز طراحی شماتیک با چه کسی است؟
برای فهم بهتر این که پلان شماتیک در معماری چیست، باید به این نکته توجه کنیم که این مرحله در حوزه وظایف و اختیارات چه کسی قرار می گیرد.
مرحله طراحی پلان شماتیک در واقع اولین مرحله ای است که کارفرما و معمار به صورت تنگاتنگ باهم همکاری می کنند. این کار برای انتخاب یک کانسپ نهایی صورت می گیرد و اهمیت بالایی دارد. به همین دلیل مهم است که به خوبی و طوری که همه چیز واضح و مشخص باشد، مدیریت شود. معمولا مدیریت این مرحله را تیمی مرکب از معماران و کارفرما یا نمایندگان او انجام می دهند.
در مرحله طراحی پلان شماتیک دقیقا چه اتفاقی می افتد؟
شاید عبارت طراحی کانسپت یا طراحی مفهومی به گوشتان خورده باشد، مرحله طراحی شماتیک در واقع مرحله ای است که کانسپت تبدیل به پلان های واقعی شماتیک می شود. این پلان ها هنوز پلان اصلی پروژه نیستند؛ بلکه تنها ایده هایی هستند که روی کاغذ و به شکل پلان پیاده سازی شده اند.
روند طراحی پلان شماتیک با تبادل مستمر ایده بین کارفرما و معمار پیش می رود. معمار ممکن است چندین پلان شماتیک ایجاد کند و مالک پس از بررسی آن ها می تواند تصمیم بگیرد که می خواهد کدام یک را اجرا شود یا حتی همه پلان ها رد کند و از معمار بخواهد به تکرار دوباره روند بپردازد.
معمولا شرکت های معماری برای ارائه پلان های شماتیک خود از ابزار های متنوعی استفاده می کنند تا بتوانند نظر کارفرما را جلب کنند. مثلا از تصاویر کامپیوتری که با نرم افزار های سه بعدی تولید می شوند، رندر ها، مدل ها و ماکت های ساخته شده کمک می گیرند تا بتوانند همه ابعاد و ویژگی های طرح را به خوبی نشان بدهند.
عناصر مختلفی در این روند در نظر گرفته می شود. یکی از این عناصر ایجاد اسناد طراحی برای این موارد است:
- طرح سایت
- پلان طبقات
- عناصر ساختاری
- سیستم های مکانیکی
- سیستم های لوله کشی
- سیستم های الکتریکی
در کنار ایجاد و تدوین اسناد، سایت پروژه نیز باید تجزیه و تحلیل شود. این مرحله یک گام مهم در طراحی پلان شماتیک است؛ چرا که قبل از این که معمار گزینه های خود را به صورت پلان شماتیک به کارفرما ارائه دهد، باید جنبه های مختلف سایت ملک را به خوبی ارزیابی کند تا پلانی که طراحی می شود کارآمد و دقیق باشد. برای این کار باید متخصصان عواملی مثل زمین، شرایط محیطی و قوانین منطقه را به خوبی بررسی کنند.
دلیل اهمیت طرح شماتیک چیست؟
پس از بررسی این که پلان شماتیک معماری چیست، وقت آن رسیده است که به سوالی مهم تر پاسخ دهیم: چرا پلان شماتیک اهمیت دارد؟
با یک نگاه دقیق تر متوجه می شویم که موفقیت مراحل بعدی پروژه متکی به مرحله طراحی شماتیک است؛ زیرا در این مرحله کارفرما تصمیمات اساسی خود را می گیرد و این تصمیمات باید در طول پروژه به صورت دقیق اجرا شوند.
مرحله طراحی پلان شماتیک چه اهدافی را دنبال می کند؟
اهداف مختلفی باید در طول روند طراحی پلان شماتیک برآورده شوند که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:
- تبدیل ایده های کارفرما به یک پلان واقعی و کاربردی که بتوان آن را به درستی اجرا کرد.
- ایجاد طرحی که با عوامل محیطی و قوانین ساخت و ساز منطقه سازگار باشد.
- پیاده کردن محدودیت های بودجه روی طراح های اولیه به طوری که منافع کارفرما به خوبی حفظ شود و کیفیت پروژه تا حد ممکن افت نکند.
جمع بندی
طراحی پلان شماتیک مرحله دوم از ساخت یک پروژه معماری است و در روند کار اهمیت بالایی دارد. در این مرحله کارفرما و معمار با هم همکاری می کنند تا درباره پلان و مسائل اصلی بنا به توافق برسند. این پروسه می تواند یک پروسه طولانی شامل طراحی چندین پلان شماتیک و ارائه آن به کارفرما باشد یا کمی ساده تر و با توافقات قبلی صورت بگیرد. در این مقاله به بررسی این موضوع پرداختیم که پلان شماتیک معماری چیست و چه اهمیتی در روند ساخت پروژه دارد.
