علت ترک خوردن بتن موارد مختلفی است، یعنی از زمانی که بتن را آماده می‌کنید، خود مراحل تولید، در ترک خوردن بتن اثر دارد تا زمانی که بتن ریزی انجام شده و کاملا خشک می‌شود.
یعنی می‌توان گفت علت ترک در بتن در قسمت‌های مختلف مثل سقف یا کف یا هرجایی می‌تواند چند عاملی باشد. ما در این مطلب سعی داریم مهم‌ترین نکات درباره علت ترک بتن را بررسی کنیم و البته راهکارهای جلوگیری از آنرا نیز بگوییم.
علت ترک خوردن بتن و سهم هر یک از عوامل
هر وقت بتن ترک می‌خورد، دست گذاشتن روی یک عامل اشتباه است، چون معمولا از ترکیب عوامل مختلفی این اتفاق می‌افتد با این حال ممکن است یک علت، اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
طبق آمارهایی که سایت‌های داخلی مثل ابزارینو اعلام کرده‌اند، بیش از 36 درصد از علل ترک در بتن، در فرآیند ساخت اتفاق می‌افتد.
مابقی علل به ترتیب عبارتند از:
- ترک در بتن به علت نواقص طراحی = 27%
- ترک خوردن بتن به علت شرایط جغرافیایی و محیطی = 21%
- ترک خوردن بتن به دلیل کیفت بتن = 17%
بررسی انواع ترک در بتن (توضیح هر یک)
با توضیح بالا می‌توان به بررسی هر یک از انواع یا علل ترک در بتن پرداخت، به طور کلی این علل را به 5 دسته تقسیم می‌کنیم که عبارتند از:
علت نخست: ترک در بتن به دلیل عدم اختلاط
یکی از دلایل شایع ترک خوردن بتن این است که وقتی بتن ریزی انجام می‌شود، آب بتن روی سطح قرار گرفته و مواد سنگین‌تر ته‌نشین می‌شوند.
در نتیجه آبِ روی سطح تبخیر شده و از طرفی به دلیل اینکه حجم بتن تغییر می‌کند، شاهد ترک خوردگی در آن خواهیم بود.
یکی از دلایل این اتفاق، عدم ویبره مناسب بتن است که با شیلنگ ویبراتور انجام می‌شود؛ هنوز که هنوز است خرید شیلنگ ویبراتور با اینکه یک تکنولوژی نسبتا قدیمی است رواج دارد چون بتن بدون ویبره کیفیت کمی داشته و به احتمال بسیار زیاد ترک می‌خورد.
علت دوم: جابجایی میلگردها و ترک خوردن بتن
در بتن ریزی از نوع مسلح یا بتن آرمه در هنگام ریختن بتن روی میلگردها، این میلگردها به دلیل سنگینی بتن دچار مقاومت کششی می‌شوند.
به عنوان مثال یک مقدار خمیده شده یا کشش در آن‌ها ایجاد می‌شود؛ اما این وضعیت پایدا نیست و ممکن است میلگردها این مقاومت را از دست داده و به حالت اول باز گردند. در این حال شاهد ترک خوردن در بتن خواهیم بود.
همانطور که می‌دانید بتن از سیمان و آب و شن و ماسه و غیره ساخته شده است که هر متر آن وزن بسیار بالایی دارد و به دلیل همین سنگینی، ممکن است میلگردها حالت خود را از دست بدهند.
راهکار این مشکل این است که کم کم بتن اضافه شود به گونه‌ای که سطح زیری کاملا پر شده و این کار به آرامی و آهستگی انجام شود. مدت زمان انجام این کار گرچه بالاتر می‌رود ولی در انتهای کار، شاهد ترک خوردگی بتن نخواهید بود.
علت سوم: هیدراتاسیون و ترک خوردن بتن
سیمان زمانی که با آب مخلوط می‌شود دچار یک واکنش شیمیایی به نام هیدراتاسیون می‌شود، در این حالت بتن منبسط شده و می‌خواهد گسترده شود بنابراین اگر مانعی در برابر این انبساط وجود داشته باشد، بتن ترک می‌خورد.
نکته اینجاست که در هیدراتاسیون، واکنشی گرمایی به وجود می‌آید؛ این قسمت از محتوایی که یکی از سایت‌های معتبر ایرانی منتشر کرده را بخوانید:
در این حالت سنگ‌دانه‌های درشت‌تر حرارت را در خود حبس کرده و سنگ‌دانه‌های کوچک که تمایل به خروج گرما دارند قادر به این کار نخواهند بود. این امر زمانی که قالب‌بندی دور بتن از نوع چوبی باشد تشدید خواهد شد؛ چراکه چوب نسبت به قالب‌های فلزی، بیشتر عایق گرما است.
همین سایت توضیح می‌دهد که با از بین رفتن گرما، تنش‌های فشاری آغاز شده که علت ترک بتن همین تنش‌ها است.
به همین دلیل ماله کشی با استفاده از ماله پروانه ای یکی از کارهایی است که حتما بعد از بتن ریزی باید انجام شود تا این تنش‌های فشاری را کاهش دهد.
علت چهارم: عدم استاندارد نسبت آب و سیمان در ترک خوردن بتن
همانطور که در ابتدای مطلب گفتیم علت ترک خوردن بتن می‌تواند در همان ابتدای کار یعنی از مرحله ساخت بتن باشد. یعنی چه؟
همانطور که می‌دانید ما برای ساخت بتن طرح اختلاط داریم که اشاره به میزان استفاده از مواد و عناصر مختلف برای ساخت بتن دارد. یکی از از نکات مهم، میزان آب به سیمان است.
اگر این نسبت رعایت نشود، قطعا در انتهای کار و وقتی بتن خشک می‌شود، ترک خوردگی بتن را شاهد خواهیم بود.
وجود آب زیاد یا اضافه یا حتی آب کم [عدم رعایت استاندارد] این مشکل را به وجود می‌آورد چون آب تبخیر شده و حرکات انقباضی در بتن به وجود می‌آورد. در این مرحله هم استفاده درست از شیلنگ ویبراتور بسیار حائز اهمیت است.
علت پنجم: ترک بتن به دلیل نشست
در قسمت بالا اشاره مختصری به استفاده از شیلنگ ویبراتور کردیم، شاید این نکته را بدانید که اگر استانداردهای بتن ریزی رعایت نشود، بتن نشست می‌کند، یکی از دلایل اصلی این نشست، خالی نکردن هوای اضافی داخل بتن است.
پیمانکاران برای اینکه هوای داخل بتن را خالی کنند، از وسیله‌ای به نام شیلنگ ویبراتور استفاده می‌کنند. این شیلنگ با ایجاد لرزش داخل بتن، آب اضافی و همچنین هوای داخلی بتن را خالی کرده تا بتن در هنگام خشک شدن نشست نکند.
نشست به ویژه در کفسازی امری شایع است ولی اگر نکات مهم و استاندارد رعایت شود چنین مشکلی به وجود نخواهد آمد.
نقش ابزارهای با کیفیت در عدم ترک خوردن بتن
در آخر باید به این نکته هم اشاره کنیم که کار را ابزار می‌کند، درست است که ذهن مهندسی عامل بسیار مهم است اما بتن ریزی با ابزارهای باکیفیت و کارآمد اهمیت بسزایی در نتیجه نهایی دارد.
خرید ابزارهای بتن ریزی از جمله ماله پروانه ای، شیلنگ ویبراتور، شمشه ماله و حتی بتونیر از فروشگاه‌های معتبر، پیشنهادی است که باید در انتهای این مطلب به آن اشاره می‌کردیم. فروشگاه اینترنتی ابزارینو در همین زمینه فعالیت می‌کند و تجهیزات بسیار باکیفیتی به پیمانکاران عرضه می‌کند. برای مراجعه به این فروشگاه به آدرس https://abzarino.com/ مراجعه کرده یا با شماره 02133903380 تماس بگیرید.
